Een tweede ster aan de hemel

Hallo en welkom terug. Zoals jullie reeds weten liet mijn overgrootvader, opa Elst, het leven gedurende deze corona-crisis. Op de koop toe stierf een week later zijn schoonzoon, onze pepe, een zware hersenbloeding werd hem na een maandenlange strijd toch fataal. Alsof de lockdown binnen het Coronaverhaal nog niet imposant genoeg was, werden we ook nog geconfronteerd met het verlies van onze dierbaren. En hoewel dat anders emotioneel al zwaar genoeg is, kreeg dit nu toch een extra dimensie. Jullie zijn vast ook wel op de hoogte van de richtlijnen voor een uitvaart: hanteren van social distancing, limiteren tot maximum 15 aanwezigen, rouwmaaltijd uitgesloten. Voor moeke, mijn grootmoeder en meter, is het bijzonder zwaar. Eerst verliest ze haar vader en terwijl ze dit verdriet met ondersteuning van haar man zou willen verwerken, wordt ze tegelijk geconfronteerd met heel wat zorgen en verdriet om hem. Het feit dat haar man niet voldoende alert was om hem uit te leggen dat haar vader overleden was, begraven zou worden vond ze verschrikkelijk, de dag na de begrafenis van haar vader reisde haar man haar vader naar het hiernamaals achterna.

Een 4 maanden durende strijd

Een ruim uur vóór de uitvaart van opa Elst rinkelt onze thuistelefoon. De hoofdverpleegkundige aan de andere kant van de lijn meldt dat onze pepe fysiek sterk achteruit gaat en vanaf heden onbeperkte bezoektijd met maximum 2 personen tegelijk toegelaten is. Dan weet je wel hoe laat het is. Voor moeke betekent dit dat ze op de dag van de begrafenis van haar vader ook nog haar man dreigt te verliezen. Onze pepe ligt al meer dan 4 maanden met een zware hersenbloeding in het ziekenhuis. Toen het bezoekverbod midden maart van kracht ging lag hij na een zoveelste complicatie beademd op de dienst intensieve zorgen. Onvoorstelbaar, plots geen bezoek meer mogelijk. Gelukkig was er een arts, intensivist, dat heel plichtsbewust en betrokken dagelijks naar ons moeke belde met een beetje uitleg van hoe het ging, af en toe ook met de kritische vraag mbt toekomstige levenskwaliteit. Eens pepe weer stabieler op een gewone kamer verbleef, was er maximum één uur bezoek door één vaste, zelfde persoon toegestaan, wat waren we blij voor ons moeke dat ze hem terug dagelijks kon bezoeken. Tot het bewuste telefoontje. We spurtten met z’n allen richting ziekenhuis, zijn twee zonen, zijn kleinkinderen, iedereen wou van het  uurtje vóór de uitvaart van pepe zijn schoonvader, nog vlug een glimp van hem opvangen, vóór het mogelijks te laat was, wij hadden hem al zes weken niet meer kunnen bezoeken, hij was ook niet in die fysieke conditie dat er digitale communicatie mogelijk was. Na de uitvaart van haar vader trok ons moeke weer richting ziekenhuis, op bezoek bij haar man, deze keer zou ze er ononderbroken aan zijn zijde blijven, zelf nog niet vermoedend dat hij de dag nadien zou overlijden…  Gelukkig waren de verpleegkundigen zijn laatste uren heel mild qua bezoekmogelijkheid en konden al zijn geliefden tijdens het heengaan bij hem aanwezig zijn en mochten we nog uren in zijn nabijheid zijn. Wat een beeld, met tien personen, allen met een mondmasker, geen sprake meer van social distancing, wel opnieuw met afwezigheid van knuffels, omhelzingen, enkel met afstand ingebouwde troostende woorden. Tijdens de lijktooi lieten de verpleegkundigen ons plaats nemen in hun persoonlijke dienstkeuken en boden ons een glaasje water of een tas koffie aan, chapeau voor hun menselijkheid in deze voor hen moeilijke werkomstandigheden. Na het afscheid nemen weer iedereen richting zijn eigen kot? Toch niet voor ons deze keer, we reden allen tot bij ons moeke (voor de wetgever geen essentiële verplaatsing?) om haar toch de nodige emotionele ondersteuning te proberen bieden. 

Gedwongen keuzes moeten maken, die een mens niet zou mogen moeten maken

Ook de volgende dagen lapten we de regels aan ons laars. We achtten het noodzakelijk om regelmatig met een zevental familieleden samen te zitten om al het nodige te doen voor opmaak van een rouwbrief, verzamelen van adressen, voorbereiden van een eervolle uitvaart met persoonlijke teksten, een fotoreportage en liedjes. Zelf ging ik ook gedurende een week elke nacht bij mijn moeke slapen, het alleen zijn viel haar zwaar. Familie uitnodigen voor een uitvaart met een opgelegde limiet van maximum vijftien personen dwingt ons te kiezen tussen zijn schoonbroers, -zussen, nichtjes… onwezenlijk. Gelukkig bood de begrafenisondernemer livestream als alternatief aan. Deze keer vond de uitvaart in een aula plaats, iedereen terug netjes met voldoende tussenruimte in de ruimte verdeeld, de enige toegelaten verplaatsing was één voor één een laatste groet brengen aan de urne, telkens wachtend tot de voorgaande persoon voldoende uit je persoonlijke ruimte was verwijderd. En bij het verlaten van de aula niet condoleren, iedereen de nodige distantie in acht nemend om vanop afstand elkaar een emotionele steunbetuiging trachten over te maken. Dit keer was het sterker dan mezelf. Voor het eerst sinds de lockdown (ondertussen elf weken) omhelsde ik mijn moeke intens, met een tienvoudige kracht om de voorbije periode te compenseren. Er straalde een warme lentezon, waarvan we daarna gebruik maakten om met dezelfde tien personen die in de ziekenhuiskamer samen afscheid namen van onze pepe, een openlucht light-versie koffietafel te organiseren. In tegenstelling tot de ziekenhuiskamer droegen we deze keer geen mondmasker, we smeerden de sandwiches op voorhand, aandacht voor extra handhygiëne, plaatsen de stoelen ruim uit elkaar om op onze manier de maatregelen te volgen… en zwaaiden elkaar uit… ieder terug naar zijn kot. Ik vraag me toch af welke impact dit alles voor onze rouwverwerking zal hebben.

Graag wil ik nog mijn medeleven betuigen aan iedereen die ook met verlies geconfronteerd is de voorbije periode. Weet dat je niet de enige bent en er niet alleen voor staat.

‘Het afscheid is definitief, maar de herinnering is onuitwisbaar’